Lưu Quang Vũ - tôi yêu

Tôi yêu người đàn ông ấy, chẳng biết từ bao giờ? Từ khi tôi mới là một cô bé lớp mười chuyên văn, xây cho mình lâu đài ước mộng về một tình yêu đẹp như tình yêu của Lưu Quang Vũ với Xuân Quỳnh? Hay chỉ khi tôi đã đi qua bao buồn vui của cuộc đời, đã trả nghiệm những rung động ngọt ngào và đớn đau? Biết cảm nhận sự mong manh "như màu khói" (1) của tình yêu, nỗi xót xa của những tình yêu đến muộn và sự nghiệt ngã trớ trêu của số phận (2), hay nỗi cô đơn của một tâm hồn nghệ sỹ không bạn lòng sẻ chia (3)? Không biết, tôi không biết nữa, nhưng tôi vẫn luôn tin, một niềm tin rất mãnh liệt, rằng Lưu Quang Vũ chính là tâm hồn mà tôi chờ đợi và tìm kiếm.

Khi Xuân Quỳnh viết:

Anh về từ đường phố
Anh về từ trận gió
Anh về từ cơn mưa
Từ những ngày đã qua
Từ những ngày chưa tới
Từ lòng em nhức nhối...

Thôi đừng buồn nữa anh
Tấm rèm cửa màu xanh
Trang thơ còn viết dở
Tách nước nóng trên bàn
Và lòng em thương nhớ...

thì tôi hiểu vì sao Xuân Quỳnh đã yêu Lưu Quang Vũ đến thế. Cũng như tất cả những người đàn bà rất mẹ, rất chị, rất vợ khác trên đời này sẽ yêu thương những người đàn ông của mình như thế. Yêu đến thắt lòng, đến đau nhức con tim. Chẳng thể nào khác được.

Tôi có cảm tưởng như chẳng khi nào chạm được tới đáy tâm hồn anh, nỗi buồn của anh, sự cô đơn của anh. Nó thăm thẳm, hun hút, khiến những người đàn bà yêu anh càng đi sẽ càng không tới, càng tìm sẽ càng lạc lối. Phải chăng cũng vì thế mà tình yêu của họ dành cho anh càng đau đáu hơn, da diết hơn, bất lực hơn, và xa xót hơn? Muốn chở che mà không thể chở che cho hết. Muốn nắm bắt mà không thể nào nắm bắt cho trọn vẹn. Đúng như Xuân Quỳnh, người vợ, người bạn, người tình của anh đã phải thốt lên:

"Dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm
Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh"

Phải vì thế mà họ cũng sẽ cảm thấy mong manh hơn bao giờ?

Tình yêu - chẳng phải đã có danh nhân từng phát biểu - bỏ nó đói thì nó sẽ sống rất lâu - đó hay sao?

Tôi tin người đàn ông như Vũ sẽ được nhiều đàn bà yêu, yêu lắm.

Vũ không chỉ trĩu nặng cô đơn, không chỉ thăm thẳm u buồn. Ở anh có nỗi trăn trở, giằng xé, khát khao đến tận cùng một chân trời rộng rãi. Tôi nghĩ anh như một ngọn gió hoang, muốn bứt phá ra khỏi mọi khuôn khổ chật hẹp và gò bó, để bay vút lên, khoáng đạt và dữ dội như những khát vọng trong anh, hay như Vũ đã từng ví mình, "con ngựa gầy phiêu bạt thảo nguyên xa".

Vũ viết:

(..) âm thầm tôi viết những dòng thơ
Những dòng thơ giằng xé dày vò
Là mây trắng của một đời cay cực
Vượt lên trên những mái nhà chật hẹp


Và tôi khóc. Thương lắm, những nỗi "dày vò" của "con sóng cứ muốn chảy ngược dòng" (4) trong anh, những nỗi đau đời của anh. Vũ không cam chịu, Vũ khát vọng, Vũ bứt phá, để rồi cũng không thoát ra được khỏi sự bế tắc, và cuối cùng đành chấp nhận hiện thực, xót xa làm sao:

"Anh không nghĩ những điều to tát nữa"

Tôi biết ơn Xuân Quỳnh đã đến với anh, bằng tình yêu bao la, nỗi thương cảm vô bờ bến, bằng sự hy sinh lặng lẽ, nhịn nhường, để anh dựa vào, như một niềm tin duy nhất còn lại, và không gục ngã:

"Anh còn trái tim, anh còn tất cả
Anh còn em, ta sống lại cuộc đời"

Vũ là người đàn ông đầy hoài bão, những hoài bão rất đàn ông, như thế. Hỏi làm sao những người đàn bà của anh không yêu anh cho được? Vũ như ngọn gió ngang tàng đã mỏi mệt, như con sóng dữ dằn đã bải hoải, như con ngựa chiến đã chồn vó bước. Hỏi làm sao những người đàn bà của anh không xót thương cho được?


Chẳng biết những cảm nhận của tôi có đúng hay không, nhưng đôi khi tôi thấy ở Vũ những mảng tính cách rất đối lập. Đối lập một cách thú vị và đáng yêu. Trong tình yêu, có lúc anh vụng về, thiếu tự tin:

Anh trẻ dại, anh có bao tính xấu
Trước mắt em anh cứ huyên thuyên
Đỏ mặt sợ mình lố bịch
Có ích gì đâu, có cách nào cứu vãn
Người đã lên đường, tàu đã đi xa
Anh chỉ là ngọn lửa ở thêm ga
Sao cứ đêm ngày khao khát

có lúc rụt rè như một đứa trẻ:

Ngoài kia mưa trong nắng sáng bừng lên
Như những nắm hoa ai ném vào cửa kính
Dãy phố xám hết nằm trong gió lạnh
Em đi xa em trở lại rồi
Anh vẫn rụt rè không dám nói
Chẳng lẽ em chưa biết hay sao

nhưng bất chợt có lúc lại sôi nổi, da diết, tràn ngập ước mơ như thể mới yêu lần đầu:

Mơ ước, tình yêu, nỗi vui sướng đầu tiên
Gửi em hết, em đừng đi vắng nữa
Nắng mong manh, cành xoan cao bỡ ngỡ
Những dòng thơ anh viết đã vui hơn
Ta sẽ ra ngoại thành xem rau cải lên non
Em trẻ đẹp như ngày ta mới gặp
Anh lại có sự tươi bền của đất
Nói với thời gian bằng sắc cỏ xanh rờn.

Có những lúc chìm đắm trong suy tư và trăn trở của riêng mình, anh thành một người tình hững hờ, xa cách:
"Đi lang thang như một kẻ không nhà"

chẳng vướng bận dáng người yêu bé nhỏ:

"chong đèn ngồi bên cửa sổ
Mong anh về trong khoé mắt đăm đăm"

Nhưng có những lúc anh lại nồng nàn, ngọt ngào, đắm say, tràn ngập biết ơn:

Em làm thay đổi đời anh
Như màu trời đổi thay sắc nước
Như gió bấc, gió nồm đổi mùa nóng lạnh
Như phù sa đằm thắm tạo đồng bằng
...........
Em vụt đến cho lòng anh chói lọi
Em vụt đến như mùa xuân bối rối
Với tình yêu là ngọn gió màu xanh
Người đầu tiên hiểu đôi mắt anh
Người duy nhất hiểu điều anh chẳng nói
Hiểu nỗi anh lo, cả những điều tội lỗi
Vẫn bao dung như biển lớn yên lành
Không có em anh sống cũng chẳng là anh
..........
Em đã là tất cả:
Sao của hoàng hôn
Mầm thơm của mạ
Niềm tin cần cho những năm gian khổ
Và tình yêu nuôi nấng những con người.

Tôi hiểu vì sao Xuân Quỳnh đã "bao dung như biển lớn yên lành" trước "cả những điều tội lỗi" của Vũ. Bởi tôi tin Xuân Quỳnh dù đau đớn nhưng cũng vẫn không thể nào không thương anh đến tê tái khi đọc những lời bộc bạch đớn đau về một mối tình đến muộn, trái ngang, về một người đàn bà ngoài chị -đã ngang qua đời anh, chia sẻ tình yêu của anh với chị:

Ước chi còn tất cả để trao em

những vần thơ tuyệt vọng về một hiện tại không lối thoát:

Có gì đâu mà khóc
Hạnh phúc chỉ là điều bịa đặt
Nên tình yêu là chuyện viển vông thôi
Sương mùa đông lặng lẽ đã giăng đầy
Bao kỷ niệm, quên đi đừng nhớ nữa
Lá sẽ rơi trên cỏ mòn lối cũ
Thân cây xưa sẽ gục đổ bên thềm
Lời anh nói vang lên
Như những lời vĩnh biệt
"Cuộc sống chia rẽ chúng ta
Chỉ cái chết là nối gần nhau lại"
Sau này chết đi, ở bên nhau mãi
Chấm dứt mọi đắng cay buồn tủi
Mọi nhọc nhằn ngang trái
E chúng mình không nhận được ra nhau!!!


Bởi tâm hồn anh nhạy cảm, đa cảm là thế. Bởi anh được nhiều người yêu đến thế. Làm sao cho khỏi rung động và buồn đau?

Lá cơm nguội rụng vàng mặt phố
Mùa đông sắp tới rồi
Mùa đông này ta sẽ phải chia tay
Một chuyện chia tay, có gì đâu em nhỉ
Một chuyện tình tan vỡ, có gì đâu

............

Tôi cứ nghĩ, nếu có một người đàn ông như thế, như Vũ đến trong cuộc đời mình, chắc tôi cũng sẽ yêu anh nhiều lắm. Như mọi người đàn bà sẽ yêu người đàn ông đích thực của đời mình - nồng nàn, che chở, và bao dung như thế. Chẳng bao giờ mệt mỏi và cạn kiệt đâu anh.

Jan 20, 2003

=============

Cảm nhận về một bài thơ

Thôi nhé em đi
Như một cánh chim bay mất
Phòng anh chẳng có gì ăn được
Chim bay về những mái nhà vui

Bài thơ này LQV viết cho Tố Uyên - người yêu, người vợ đầu của anh khi hai người chia tay. Đọc các tài liệu về cuộc đời LQV, cũng như đọc tâm sự của Tố Uyên sau này, chúng ta biết được là những năm tháng ấy, Vũ vừa xuất ngũ, chưa kiếm được việc làm. Cuộc sống muôn ngàn khó khăn thiếu thốn. Nhưng trên hết và đau đớn hơn cả là anh cảm thấy thất vọng sâu sắc về thời cuộc, trước những mặt trái của cái xã hội mà anh đã từng chiến đấu để xây dựng nên. Thất vọng mà không làm gì được. Anh trăn trở, bế tắc, tuyệt vọng. Và khi ấy thì Tố Uyên dứt áo ra đi, dường như không phải chỉ vì những gian khổ về vật chất khiến chị không chịu đựng nổi, mà còn vì gánh nặng tâm lý của anh trở nên quá tải với chị, một người quen vốn chỉ quen với những gì nhẹ nhàng, đẹp đẽ, một "cánh chim vàng" chỉ quen với "cỏ mềm quả ngọt" như Vũ từng viết.

Buồn thay!

Vũ đã từng yêu Tố Uyên lắm. Anh nâng niu, say đắm, tôn thờ chị như những gì tươi đẹp, sáng lạn nhất của cuộc đời anh:

"Em lạc đến đời anh tia nắng rọi"

Khi Tố Uyên mang thai con trai đầu lòng của họ, Vũ viết:

Lần đầu tiên nghe con trở đạp
Em quặn lòng nhưng náo nức yêu thương
Tháng thứ tám mang thai em mệt
Da xanh gầy đôi mắt cũng to hơn

Từ nay trong em có hai trái tim
Tim của mẹ đập dồn mong đợi
Trái tim con mong manh êm ái
Anh đếm thầm trong mỗi đêm sâu

Nếu không có một tình yêu thương tràn ngập thì khó viết được những câu thơ như thế lắm. Đẹp biết bao, khi người đàn ông yêu vợ con dịu dàng đến nhường ấy!

Tình yêu thương của anh dành cho chị lớn lao bao nhiêu thì nỗi đau đớn của chia ly càng quằn quại bấy nhiêu. Đã có những lúc anh chua chát:

Anh cũng lạ cho mình xe cát bể
Chắp đời em vào với cánh buồm anh
Anh giặt áo cho em anh dọn bếp sửa buồng
Lúc em vắng anh thường ngồi tựa cửa
Anh cứ nghĩ thương nhau là tất cả

Mặc dù anh nói "nào dám trách chi em" nhưng đọc trong câu thơ ấy hình như vẫn có ý ngầm trách - một chút thôi, và một chút tủi hờn cho mình. Anh đã yêu em đến thế, anh đã sống hết mình cho em. Anh cứ nghĩ tình yêu có thể vượt qua những điều tầm thường của cuộc sống, nhưng không, hình như anh đã nhầm. Hình như điều đó chỉ đúng với anh thôi. Còn với em, tình yêu này có nghĩa gì đâu. Em chẳng muốn ràng buộc vào cuộc đời anh. Bởi:

Những gì em cần anh chẳng có
Em không màng những ngọn gió anh trao

Phải là những ai từng đau khổ và thất vọng thật nhiều mới hiểu hết nỗi đau đớn và chua chát trong hai câu thơ mà Vũ đã thốt lên ấy:

Anh chỉ có một mảnh tâm hồn úa héo, một tâm hồn tổn thương nặng nề và một tình yêu lớn dành cho em. Nhưng em không cần đến tình yêu ấy. Em không thể và không muốn chia sẻ cùng anh gánh nặng này. Em cần ở anh một con người khác. Một con người nhìn cuộc sống cũng nhẹ nhàng như em. Nhưng làm sao anh có thể sống hồn nhiên như em mong muốn được khi mà cuộc sống của anh đã phải trải qua bao nhiêu trắc trở gập ghềnh? Hoàn cảnh của anh chỉ có thể sinh ra một con người đa cảm và cả nghĩ như anh thôi. Em không thể hiểu điều ấy, không thể cảm thông, không màng đến tâm tư tình cảm của anh. Và em chọn về "những mái nhà vui".

Tôi thương Vũ vô cùng khi đọc những dòng thơ này. Nhiều khi tôi cứ nghĩ, nếu có một người đàn ông như Vũ lạc vào cuộc đời tôi, hẳn tôi sẽ yêu và thương anh nhiều, nhiều lắm. Và tôi tin nhiều người phụ nữ cũng có suy nghĩ như tôi. Đẹp biết bao tâm hồn ấy, đáng trân trọng biết bao tư tưởng ấy, dù anh đã trót sinh nhầm thời. Những người đàn ông như anh đẹp lắm, Vũ à.

May mắn sao, khi nửa đời sau, anh đã tìm được người phụ nữ đồng cảm với anh trong từng hơi thở, từng suy nghĩ, để rồi:

"Anh còn trái tim, anh còn tất cả
Anh còn em, ta sống lại cuộc đời".

4:42 AM